BUZAĞI İSHALLERİ

                                      BUZAĞI İSHALLERİ

  Buzağı ishalleri sığır yetiştiriciliği için ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Hastalık viral, bakteriyel, paraziter kaynaklı olabilir. Bu dönemde yavrunun iyi beslenmesi bu bozuklukları önler ve ortadan kaldırır. Bunun için kolostrum buzağının hijyenik koşulları ve iklim koşulları göz önüne alınmalıdır. Kolostrum ilk 6 saat içerisinde yeteri kadar alınmalıdır ve yavaş bir şekilde alınmalıdır. Alınan kolostrum bağırsak florasını düzenler.



    Etiyoloji-Epidermiyoloji

  Buzağı ishalleri doğumdan sonraki ilk 1 ve 2 ay sıkça görülür. Hastalığın oluşmasında rol oynayan etkenler E.coli, salmonella, Rotavirus, coronavirüs, enterotoksijenik, kriptosporidiozis ve koksidiyoz'dur. Koksidiyoz 1 aylıktan büyük buzağılarda ciddi problemler oluşturur.

     Rotavirüs: Bu tür enfeksiyonlar genellikle 2 günlük ve iki buçuk haftalık buzağılarda görülür. Virüsün en çok etki ettiği yer ince bağırsakta en son kısmındaki epitel dokulardır. Bu yüzden adsorbsiyon aksar, dışkı mukoid ve sarı bir renk alır. Tanısı için ELİSA ve floresan antikor testi yapılır.


     Coronavirüs: Buzağılarda enterik Corona virüs enfeksiyonları 1-2 hafta haftalık buzağılarda sıkça görülmektedir. Diğer ishallerden ayrımı oldukça güçtür. Genellikle ince bağırsağın yerleşirler daha sonra kolona geçer. Tanısı ELİSA ve immuno elektron mikroskopi teknikleri ile yapılmaktadır. 3 haftalıktan büyük buzağılar hastalığa karşı dirençlidirler.

 
      E coli: 6 günlükten küçük buzağılarda görülür. 15 günlükten büyük buzağılar bu enfeksiyonlara karşı dirençlidirler. Enfeksiyon ince bağırsakların mukozal yüzeylerini yapışarak koloni oluşturur. Oluşan bu koloniler enterotoksin meydana getirip, sekresyon artışı ve diyareye yol açar. Portür olan buzağılar enfeksiyonu dışkı yoluyla çevreyi bulaştırırlar. Hastalık bakteriyel kaynaklıdır.


     Salmonella: 1-7 haftalık buzağılarda S.typhimurium önemli problem oluşturup ekonomik kayıplara neden olur. S.typhimurium bağırsak mukozasında bozukluklara sebep olur ayrıca enterotoksin üreterek ishale sebep olur. Hastalığın klinik tanısında sulu, fibrinli ve fena kokulu bir ishal ile karakterizedir. Hasta buzağılarda yüksek ateş halsizlik ve depresyon vardır. Hastalıkta ölüm sebebi septisemi'dir.


    Criptosporodia: Criptosporodiozisin enterik formu tehlikelidir. Etken C.parvum'un enfestasyonu sonucu oluşur. Enfestasyon doğumdan sonraki ilk 3 hafta içerisinde görülür. Etken kolonlara yerleşip orada çoğalır. Criptosporodia daha çok mukozal yüzeyde gelişir. intestinal hücrelerin yüzeyine yapışıp malabsobsiyon meydana getirir. Çoğu hastada hafif ateş seyreder ve iştah normaldir. Tanıda dışkı; sulu, non-hemorajik ve sarı-yeşil renktedir. Etken dışkıda görülebilir fakat görülmediği durumlarda bağırsağın ileum, colon ve diğer noktalarında lokalize lezyonlar görülür.


    Coccidia: Buzağılarda intestinal koksidiyoz eimeria türleri tarafından meydana getirilir. Hastalık ileum, sekum ve kalın bağırsağın birçok yerini etkiler. Sporlanmış ookistler enfekte durumdadır. Isı sporlanmayı etkiler özellikle E.zurni'yi . Hasta buzağıların dışkıları koyu renkli ve hemorajiktir. Ayrıca hayvanlarda sık sık tenesmus (ıkınma) vardır. Birçok enfeksiyonda klinik belirtiler görünmeyebilir. Hayvanlarda iştah ve kilo kaybı görülür. Koksidiyoz en çok 3-6 haftalıktan büyük buzağılarda görülür. Koksidiyoz buzağının immun fonksiyonlarını azaltarak hayvanlarda respiratorik hastalıkların artışına yol açar.

   NOT: Yersinia, C.jejuni, Cl.perfringens tip-B , BVD, gibi hastalıklarda ciddi ishallere sebep olur.




Buzağı İshallerinde Spesifik Tedavi Yöntemleri

Buzağı ishallerinde tedavinin amaçları:

 1. Dehidrasyonun düzeltilmesi, sıvı açığının kapatılması
2. Elektrolit ve asit-baz dengesizliklerinin düzeltilmesi (Oral elektrolit çözeltileri),
3. Emme refleksinin düzeltilmesi, beslenme desteğii sağlanması ve enerji açığının kapatılması (Anne sütü, buzağı canlı ağırlığının % 12-15 i miktarında),
4. Zarar gören bağırsak epitelinin onarılması,
5. Proksimal ince bağırsakta E. coli konsantrasyonunun azaltılması,
6. E. coli bakteriyemisinin elimine edilmesi (Beden ısısı artışı durumlarında antibiyotik uygulanır),
7. Vitamin E, selenyum ve demir preparatları uygulanmasıdır.

İshalli dehidre buzağılara; izotonik veya hipertonik oral elektrolit solüsyonları verilmesi, süt veya sütün yerini tutabilecek iyi kaliteli gıdalar içirilmesi, intravenöz izotonik veya hipertonik elektrolitik
sıvılar ve kristalloid solüsyonlar ve yalnızca yüksek ateşli ve septisemili olgulara oral veya parenteral antibiyotikler uygulaması ile başarılı bir sağaltım yapılabilir.
 Bunlara ek olarak tedavide bir başka hedef de, özellikle kış aylarında, soğuk bölgelerde ishale eşlik edebilecek hipotermiye yönelik olmalıdır.

Genel olarak, % 8’ den daha fazla dehidrasyonu (göz küresindeki çökme > 4mm) bulunan tüm buzağılar ve % 6’ dan daha fazla dehidrasyonu (göz küresindeki çökme >3 mm) bulunan ve az emen
hayvanlar, intravenöz sıvıya gereksinim duyarlar.
Hafif asidozlu ve az derecede dehidrasyonu bulunan ishalli buzağılarda emme refleksi az veya iyiyse tedaviye oral sıvı uygulamaları ile başlanır; emme refleksi tamamen kaybolmuşsa intravenöz sıvı uy-gulaması yapılmalıdır .

İshalli buzağılarda ölüm nedenleri:
• Septisemi
• Asidemi
• Hiperkalemi nedeniyle kalp ritim bozukluğu
• Uzun süreli malnutrisyon, hipoglisemi ve hipotermi
• Glomerular filtrasyonda azalma ve üremidir.
İshalli buzağılarda ölüm olayları ilginç bir şekilde, doğrudan dehidrasyon nedeniyle değil; dehidrasyonun sebep olduğu, asidemi, üremi ve hiperkalemi sonucu meydana gelmektedir. Bu nedenle
tedavi uygulamalarında ve hastalığın prognozunun tayininde bu parametrelere ait bulguların öncelikle değerlendirilmesi, tedavide başarı oranını önemli düzeyde etkilemektedir. Tedavi başarısı hastalığın çok geç tanınması ve veteriner hekimlerin çok geç
çağrılması nedeniyle olumsuz etkilenmektedir.



         Korunma


 -Buzağı kayıplarının azaltılması için doğum yapacak süt ineklerine yönelik su kuralların dikkate alınması yararlı görülmektedir:

-İşletmede doğum yapacak hayvanlar ne çok yağlı ne de zayıf olmalı, ırkına uygun tohumlanmalıdır.
-İlk doğumunu yapacak hayvanlar 7. Ayda doğum yapacakları yerde olmalıdır. (Ahıra spesifik antikor teşkili için).
-Doğumdan 6-8 hafta önce inekler kuruya çekilmeli, bu süreçte ihtiyacı karşılanacak ölçüde beslenmeli, mineral madde, vitamin ve iz element almalı, özellikle vitamin E ve selenyum ineklere verilmelidir.
-Doğum öncesi anneler kuru dönemde Rota, Corona ve E. coli aşıları ile aşılanmalıdır (ilk doğumunu yapacak anneler 1 veya iki kez). Annelerin doğum öncesi 12.ve 3. haftalar arasında bir kez aşılanmalarının da yeterli olduğu belirtilmektedir. Ayrıca yeni doğan buzağıların, E. coli saptanan işletmelerde ishallerin azaltılması için ahıra spesifik aşılarla oral yolla aşılanmaları yararlı görülmektedir. Aşılanmış annelerin ilk günki ağız sütleri buzdolabında muhafaza edilerek buzağılara günde 0,5-1 litre 10-14 gün süre ile içirilmelidir.
- Hayvanların ahırda doğum yapması uygun değildir, doğum için ayrılmış, bol taze altlık içeren bokslarda doğum gerçekleştirilmelidir.
- Hastalık problemi olan işletmelerde inekler doğumdan hemen sonra meraya gönderilmeli, buzağı hemen kurulanmalıdır. Yavru suları aspire edilmesi durumunda hırıltılı solunum ve öksürük söz konusudur, bu hayvanlarda arka bacaklar kaldırılarak silkelenmeli, burundaki mukus uzaklaştırılmalıdır. Buzağılarda göbek enfeksiyonlarının göbeğe çok manipulasyondan kaynaklandığı göz önüne alınarak, çok gerekli durumlarda göbek kordonuna tendürdiyot dökülmeli, bunun dışında göbeğe fazla dokunulmamalıdır.