İKTERUS (SARILIK)
Sarılık bir semptomdur. Öncelikle göz konjunktivanın ikterik (sararması) ile göze çarpar. Tüm dokular sararır. Safranın içindeki madde olan bilirubin'in birikmesi ve kana karışması ikterusa (sarılığa) sebep olur.
ETİYOLOJİ
1- Hemolitik hastalıklara bağlı eritrositlerdeki aşırı yıkıma bağlı sarılık. (Hemolitik ikterus)
2- Safra akışının engellenmesine bağlı sarılık.
a) Hepatosit dejenerasyonuna bağlı sarılık (Hepatotoksik – Parankimatöz ikterus),
b) Safra akışının durgunlaşmasına bağlı sarılık (Durgunluk – Rezorpsiyon ikterus).
1. Hemolitik İkterus; K.ciğerde genellikle bir bozukluk görülmez. Prehepatik özellikte olan
bu sarılıkta eritrositlerde aşırı bir yıkımlanma söz konusudur. K.ciğer parankimi kendisine gelen gereğinden fazla bilirubini işleyecek kapasitede olmayınca ve böbreklerden atılamayınca kanda birikmeye başlar ve bilirubinemi oluşur. Aynı zamanda bağırsaklarda da fazla miktarda urobilinojen oluşur, idrarda urobilin değerleri artar. Şiddetli hemolitik hastalıklarda oluşan anemi de hepatositlerin fonksiyonunu olumsuz olarak etkiler. Bu tip ikterusun görüldüğü önemli hastalıklar arasında piroplazmozis, anaplazmozis, leptospirozis ve atların anemi infeksiyöz hastalığı yer alır. Benzer tabloya daha az oranda hemolitik streptokok enfeksiyonlarında, basiller hemoglobinüride ve antraksta da rastlanmaktadır. Ayrıca infeksiyöz hastalıklar yanında kimyasal madde ve bitkisel toksinler ile yılan zehirleri de etkilidir.
2. Safra akışının engellenmesine bağlı sarılık
a) Hepatosit dejenerasyonuna bağlı sarılık (Hepatotoksik – Parenkimatöz ikterus);
K.ciğer epitel hücreleri üzerine etkili olan ve hidropik dejenerasyona, yağlanmaya - nekroza yol açan toksik maddeler nedeniyle hepatotoksik ya da parenkimatöz sarılık şekillenir. Sarılık k.ciğerde bu yıkımlanmalara bağlı olarak iki şekilde oluşur.
xBirincisi , hepatositler çok fazla yıkımlanır ve karaciğer ekskretorik fonksiyonlarını yerine
getiremez ve (hemolitik ikterusta olduğu gibi) bilirubin kanda birikir. İkincisi, hepatositlerin şişkinliği safra kanalcıklarını tıkar. Safra epitel hücrelerince ekskrete edilir, ancak safra kesesi ve bağırsağa ulaşamaz. Bu nedenle, k.ciğerde biriken bilirubin kana geri emilir. Bu tip ikterusta kanda hem bilirubin I hem de bilirubin II birikir.
b) Safra akışının durgunlaşmasına bağlı sarılık (Durgunluk – Rezorpsiyon ikterus);
Safranın normal akışının engellenmesi durumunda durgunluk (rezorpsiyon) ikterusu oluşur. Engellenme sonucu safranın büyük bir kısmı kana emilir. Obstrüksiyon nedenleri arasında;
İntra ve ekstra hepatik safra duktuslarının parazitler ile tıkanması,Bilier sirozda bağ dokusunun intrahepatik safra duktuslarına basıncı,Kolangitis,Safra taşları, neoplazma, apse ve granülom gibi kitlelerin dıştan basıncı, Duodenitislerde papilla duodeni bölgesindeki orifisyumun yangısal şişkinlik nedeniyle ortaya çıkar.
NEDENLERİ
Karaciğerde veya kanda yıkımlanmaya yol açan hastalıklar ise şöyle sıralanabilir;
Babesiosis (Piroplasmosis, ağrıma, kırçan)
Diğer kan parazitleri (Theileriosis ve Anaplasmosis), Leptospirosis, Basiller İkterohemoglobinüri, Kronik Bakır Zehirlenmesi
Acı bakla zehirlenmesi ( Lupinosis), Uzun süre ve yüksek dozda oksitetrasiklin kullanılması, Mycoplasma ovis enfek. (Eperythrozoonosis),
Tıkanma sarılıkları ( Safra taşları, Kelebekler)
Bunlardan dolayı oluşur.
TANI ve AYIRICI TANI
İlk akla gelenler özellikle kenelerle bulaştırılan, kenelerin aktifleştiği aylarda ortaya çıkan kan parazitleridir. Babesiosis, theileriosis ve anaplasmosis. Ayırıcı tanıda laboratuvardan yardım almak gerekir. Klinik olarak kan işeme veya otopside idrar kesesinin kanlı idrar ile dolu olması yol göstericidir.
Leptospirosis yaygın bir hastalıktır. Sular ile bulaşma en belirgin yol olduğundan yağmurlar ile atış gösterir. Ayrıca fareler de bulaşma kaynağıdır. Doğal aşım ile de leptospirosis yayılabilir. Kan işeme ve sarılık kombine olur. 
. Vulva mukuzasında ikterik
Basiller İkterohemoglobinüri bir klostridyum enfeksiyonudur (Clostridium haemolyticum = CL. novji tip D). Leptospiroz hastalığı ile karıştırılabilir. Ölümcül bir hastalıktır. Karaciğeri tahrip eder. Klostridyum Novji Tip B tarafından oluşturulan ve karaciğeri yıkımlayan kara hastalık = Nekrotik hepatit ise çoğunlukla sarılık belirtisi ortaya çıkmadan hayvanın ölümü ile sonuçlanır. Basiller İkterohemoglobinüri hastalığında, kan işeme belirgindir. Mortalite oranı %95 civarındadır.
Kronik bakır zehirlenmesi ayak banyolarında kullanılan bakır sülfatın kaza ile alınması, sümüklü böcek mücadelesinde veya bitkiler için kullanılan bakırın küçük miktarlarda ama sıklıkla alınması ile ortaya çıkabilir.Koyunlar bakıra karşı en duyarlı hayvan türüdür.Kesin teşhis için kanda veya böbrekte, karaciğerde bakır miktarı tayini yapmak gerekir.
Acı bakla bitkisi ile zehirlenme bölgesel olarak görülen bir durumdur. Lupinosis denilen bu sorun acı bakladaki alkaloidlerin gereğinden fazla alınması sonucunda ortaya çıkar.
Oksitetrasiklinin sık ve yüksek dozda kullanılmasının hepatotoksik ( Karaciğeri harap eden) etkisi olabileceğini de unutmamak gerekir.
Mycoplasma ovis enfeks.(Eperythrozoonosis) koyunlarda teşhis edildiği henüz bildirilmeyen, sadece fare ve sığırlarda teşhis edildiği ifade edilen sarılık sebepleri arasında sayılmaktadır.
Safra taşları veya safra yolunu tıkayan kelebeklerin (fasciola) "tıkanma sarılığı" na sebep olduğu bilinmektedir.
TEDAVİ
Kan parazitleri için koruyucu hekimlik kene mücadelesidir. Tedavisi mümkün olan hastalıklardır. Theileriosis'in aşısı da vardır.
Leptospirosis ve basiller ikterohemoglobinüride koruyucu hekimlik aşılama ile mümkün olur.
Düzenli aşılama ile önlenebilecek hastalıklardır. Tedavi mümkündür. Ancak, akılcı olan işi tedaviye bırakmadan sistemli aşılama yapmaktır.
Tam olarak yapılması gereken, sarılığın arkasındaki asıl sebebi bulmaktır. En önemli yardımcımız laboratuvar muayeneleridir.
Doğru teşhis, bizi doğru tedaviye veya doğru yönde koruyucu hekimlik uygulamalarına yönlendirecektir.
Hiç yorum yok:
yorum