Tırnak bakımı hayvan yetiştiriciliğinde çoğunlukla sığırlarda uygulanan bir işlemdir.Tırnak bakımının asıl amacı hayvanın vücut ağırlığından kaynaklanan basıncı dört ayağa eşit olarak dağıtmaktadır.
Tırnaktaki fazlalıkları kabaca ortadan kaldırmak için kullanılan alet ve malzemeler:
Tırnak Makası: Büyük ve küçük tipleri bulunmaktadır. Tırnak bakımı yapılacak hayvanın cüssesine göre tırnak makası seçilmelidir.
Daha ince kesim ve düzeltme işleri ile yarık ve çatlakları kazıyıp uzaklaştırmak için kullanılan alet vemalzemeler:
Tırnak bıçağı (renet): Ağzı sağa veya sola dönük tipleri bulunmaktadır.
Bu aletlerin tırnak bakımı işlemlerinde kullanılma sırası, tırnağın uzunluğuna ve tırnğın durumuna göre değişir. Burada kişisel tercih de önemli olup, tüm aletler uygun çalışma düzeninde, bakımlı, bilenmiş ve keskin vaziyette bulundurulmalıdır.
Tırnak Yapısında Deformasyon ve Deformasyona Sebep Olan Faktörler
Sığırların tırnak yapısında zaman içerisinde birtakım bozulmalar meydana gelmektedir. Özellikle devamlı olarak ahırda bulunan hayvanlarda; asitli rasyonlarla besleme (melas, küspe, vb.), aşırı besleme, ahır zeminin sürekli ıslak olması gibi nedenler tırnağın yumuşamasına ve çabuk uzamasına neden olur. Bağlı veya hareketsiz kalan hayvanların tırnaklarında aşınma olamayacağından düzenli olarak uzayacaktır. Tırnağın aşırı uzaması, kırılması, bozuk (deforme) tırnak yapılarının meydana gelmesi, vücut ağırlığının tırnağın taşıma yüzeylerine dengeli aktarılmasını olumsuz yönde etkiler ve bunun sonucunda tırnaktaki canlı
doku hasar görür. Eğer gerekli tedbirler alınmazsa hasara bağlı topallık meydana gelir. Ayrıca ayağın yumuşak ve sert dokularında yaralanma, incinme ya da mikropların bulaşması ile ayak hastalıkları meydana gelir. Hayvanların tırnaklarında çok değişik kısımlarda ve değişik şekillerde bazı hastalıklar ve bozukluklar meydana gelebilir. Bunlar:
Ayak hastalıkları: Tırnak çatlakları, tırnak düşmesi ve tırnak kalınlaşması hastalıklarıdır.
Tırnak tabanı hastalıkları: Taban ezikliği, taban ülserleri ve ökçe aşınması hastalıklarıdır.
Tırnaklar arasındaki deri kısmın hastalıkları: Laminitisler, kıl torbası yangıları, tırnak arası yaralardır.
Diğer hastalıklar: Eklem şişmeleri ve ayak bağı (tendon) zedelenmeleridir.
Ayak hastalıkları, süt veriminin azalmasına neden olarak sütten elde edilen gelirin düşmesine ve hayvanın yem yemesine engel olarak kilo kaybetmesine sebep olmaktadır
Sığırlarda ayak yapısında dolayısıyla tırnak yapısında etkili olan faktörler:
• Sığır ırkının genetik yapısı
• Yetiştiricilik yapılan barınak tipi
• Egzersiz
• Mevsimin etkisi
• Hayvanın yaşı
• Hayvanın gebelik durumu
• Hayvanın laktasyon dönemi
• Besleme koşulları
Tırnak Kesim Zamanı
Tırnak kesim işlemi hayvanlarda bir stres meydana getirerek, kesimden sonra sütün azalmasına neden olabilir. Bu nedenle kesim işleminin laktasyonun son aylarında, doğumdan 3-6 hafta önce yapılmalıdır. Bu sayede laktasyonun ilk dönemlerinde tırnakların oldukça iyi durumda olması sağlanır. Fakat doğumu yakın gebe ineklerin tırnakları, yatırma ve aşırı fiziki zorlamalarla kesilmeye çalışılmamalıdır. Aksi hâlde düşükler görülebilir. Bir sonraki kesim, laktasyonun 110. gününde yapılır, uzayan laktasyonlarda ise, her 120-150 günde bir kesim yapılmalıdır.
Hayvanın Sabitlenmesi
Tırnak kesimi yapılacak sığırlar iri cüsseli hayvanlar olup kesimin işlemi yapacak kişi için daha emniyetli olması için hayvanın sabitlenerek hareketsiz bırakılması zorunludur. Bu işlem farklı şekillerde yapılabilir.
Hayvanları sabitlemek amacıyla boğa ve benzeri iri cüsseli ve huysuz bazı hayvanlara tırnak kesimi öncesi sakinleştirici bir ilaç verilmesi de tavsiye edilmektedir. Fakat doğumu yakın gebe ineklere bu ilaçlar
verilmemelidir. Hayvan sabitlendikten sonra tırnak kesim işine başlanılabilir.
Tırnak Kesimi
Tırnak kesimi bilgi, teknik, tecrübe ve güç gerektiren bir işlemdir. Hayvanlarda telafisi zor ve mümkün olmayacak yaralama ve sakatlanmalara neden olmaması bakımından işlemi yapacak kişinin deneyimli olması şarttır. Tırna kesimine başlamadan önce hayvanların tırnakları kontrol edilerek acil kesim gerektirecek durumunda olanlara öncelik verilerek kesim programına başlanmalıdır.Tırnak kesimine başlamadan önce hayvanın tırnağı yıkanarak temizlenir. Düz bir zemin üzerinde hayvanın duruş ve yürüyüşü kontrol edilir. Bu şekilde hayvanın yürüyüşüne
bakarak nasıl bir düzeltici kesim yapılması gerektiğine karar verilir.Tırnak bakımı; genç sığırlarda ilk kez 9-12 aylıkken, ineklerde yılda en az iki kez (altı ay ara ile) ve damızlık boğalarda ise 4 ayda bir olarak yapılmalıdır. Tırnak kesimine arka ayaklarda iç tırnaktan, ön ayaklarda ise dış tırnaktan başlanmalıdır.Aşırı uzun ve kalın bir tırnağın kesimi, tırnak ucu ve duvarının aşırı uzamış bölümlerinin tırnak kerpeteni veya tırnak makası ile kesilip atılması ile başlar. Tırnak uzunluğu arzu edilen tırnak büyüklüğüne uygun (7,5 cm kadar) ve ineğin vücut ölçüleri ile de orantılı olmalıdır. Bu en kritik ölçü ve kesimdir. Çok derin kesimleri önlemek için küçük parçalar hâlinde kesim tercih edilmelidir. Aşırı kesim canlı dokuya (koryum) zarar verir. Çok
kesmektense biraz uzun bırakmak daha iyidir. Kesimde kan akıtılmamalıdır. Kesim sırasında eğer canlı
doku ortaya çıkarsa incinip kanayabilir, bu durum sağlıklı olmayan tırnaklarda enfeksiyon riski de oluşturabilir. Tırnak uçlarının kesimi için bazen ayak tahta bir kütük üzerine yerleştirilir, tırnak keskisi (ıskarpela) ve tahta tokmak yardımıyla kesim yapılır.
Tırnak tabanı kesim sonrası pürüzlü bırakılmamalı, tırnak törpüsü veya küçük bir avuç içi taşlama aleti yardımıyla düzeltilmelidir.
Kesim sırasında kanama olması hâlinde söz konusu bölgeye uygun bir antiseptik solusyon, tentürdiyot veya ardıç katranı sürülmelidir. Özellikle kuruyunca bir film tabaka oluşturan bazı ticari dezenfektanların tırnak kesiminden sonra uygulanmasında yarar vardır.
Kesim Sonrası Dönemde Yapılacak İşlemler
Kesim sonrası eğer tırnak, oransız bir yapıda ise düzelinceye kadar 3 ayda bir, ancak küçük bölümler hâlinde kesim yapılmalıdır. Bu, kan damarlarının ayağın iç bölümünden geri çekilmesi için zaman kazandıracak ve bir sonraki kesimin yapılmasına olanaksağlayacaktır.
Hiç yorum yok:
yorum